10 Πίσω από ένα παραμύθι...

H ταινία:                    Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι
                                                 (Snow White and the seven dwarfs)

1937

Η αλήθεια: Δεν έζησαν αυτοί καλά... αλλά εμείς ίσως και να ζήσαμε καλύτερα!
Σκηνοθεσία: David Hand
Σενάριο: Wilhelm Grimm, Jacob Grimm
Πρωταγωνιστούν: Adriana Caselotti, Pinto Colvig, Lucille La Verne, Harry Stockwell

Είδος: Αnimation- Musical

   Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι είναι μια αμερικανική ταινία κινουμένων σχεδίων του 1937 βασισμένη στο γερμανικό παραμύθι, «Η Χιονάτη», των αδελφών Γκριμ. Ήταν η πρώτη πλήρους μήκους ταινία του Disney, η πρώτη μεγάλου μήκους αμερικανική ταινία κινουμένων σχεδίων στην ιστορία του κινηματογράφου και η πρώτη έγχρωμης παραγωγής. Ο Walt εμπνεύστηκε την Χιονάτη όταν ήταν μόλις 15 ετών κι εργαζόμενος ως πωλητής εφημερίδων στην πόλη του Κάνσας, είδε μια παρουσίαση της βουβής έκδοσης της ταινίας με πρωταγωνίστρια τη Marguerite Clark.

Η πρώτη κινηματογραφική Χιονάτη(Marguerite Clark).

   Πολλοί θεωρούν ότι ο Disney εμπνεύστηκε άμεσα την ταινία λόγω της επιτυχίας της Betty Boop ως Χιονάτης. Αυτό είναι σχετικά πιστευτό, δεδομένου ότι η Betty Boop κυκλοφόρησε το 1933, ένα έτος πριν την έναρξη της παραγωγής του Disney. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι o Grim Natwick, o οποίος είναι γνωστός για τον σχεδιασμό της Betty Boop των στούντιο Fleischer, ήταν επίσης επικεφαλής της ομάδας animation για τη Xιονάτη και τους επτά νάνους, κάτι το οποίο είναι πιθανώς ο λόγος που οι δύο ηρωίδες έχουν πολλά παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως το μαύρο κοντό μαλλί και η υψίφωνη, γλυκιά λαλιά τους.

   Εντούτοις υπάρχουν σημεία στην ταινία, σκοπίμως, όχι και τόσο ήπια, για να υπερτονιστεί η κακή φύση της πανούργας μητριάς. Η Disney χρησιμοποίησε τον γερμανικό εξπρεσιονισμό ως πηγή έμπνευσης για τις σκοτεινότερες σκηνές με προύχοντα τον Nosferatu, μια εικονική ταινία που απεικονίζει τα βασικά μοτίβα του γερμανικού εξπρεσιονισμού. Θα μπορούσαμε να συγκρίνουμε τις δύο ταινίες και να δούμε τις επιρροές που είχε στην Χιονάτη από τις σκηνές στο δάσος και τη γριά μάγισσα που δίνει μια σκοτεινή και αγωνιώδη στιγμή φόβου στο ακροατήριο. Μπορούμε όμως να ξεφύγουμε κι από τις γερμανικές επιρροές τελείως, με τη σκηνή όπου βλέπουμε τη μεταμόρφωση της βασίλισσας σε μάγισσα, η οποία αναφέρεται άμεσα σε μια συγκεκριμένη ταινία. Το “Dr. Jekyll and Mr. Hyde”, μια ταινία που κυκλοφόρησε το 1931 ήταν μια άμεση έμπνευση για αυτή τη χαοτική σκηνή κι αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό αφηγηματικά με το ότι συγκρούονται το καλό και το κακό στην ιστορία αλλά και στιλιστικά, αφού η μεταμόρφωση των δύο ηρώων, γίνεται με τον ίδιο τρόπο.

Οι όμοιες μεταμορφώσεις του Dr. Jekyll(1931) και της μητριάς(1937)

   Όταν η κινηματογραφική βιομηχανία έμαθε ότι ο Disney σχεδιάζει την παραγωγή μεγάλου μήκους κινουμένων σχεδίων, αποκάλεσαν το πρότζεκτ «Κουταμάρα του Disney», αναμένοντας μια σίγουρη αποτυχία που θα αποτελούσε και τον όλεθρο του στούντιο Disney. Η σύζυγος του Walt, Lillian και ο αδερφός του, Roy, προσπάθησαν να τον αποτρέψουν από αυτήν την παραγωγή αλλά ευτυχώς οι προσπάθειές τους ήταν μάταιες. Προσέλαβε, τον καθηγητή του ιδρύματος τέχνης Chouinard, Don Graham, για την εκπαίδευση του προσωπικού και χρησιμοποίησε τη σειρά κινουμένων σχεδίων, Silly Symphonies, για να πειραματιστεί με τα ανθρώπινα σχέδια, τη κινητικότητα των χαρακτήρων, τα ειδικά εφέ και τη χρήση πιο εξειδικευμένων επεξεργασιών και συσκευών, όπως η multiplane κάμερα(κάμερα πολυεπίπεδης λήψης). Όλη αυτή η ανάπτυξη και η κατάρτιση, με εργατικό προσωπικό 750 ατόμων, χρησιμοποιήθηκαν για να ανυψώσουν την ποιότητα των στούντιο έτσι ώστε να είναι σε θέση να παράγουν την ποιότητα που επιθυμούσε ο Disney. Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι, γυριζόταν από το 1934 ως το 1937, που η παραγωγή ξέμεινε από χρήματα.

Ο Walt Disney και η multiplane camera της Χιονάτης.

  Για την χρηματοδότησή του ο Disney, με σκοπό την ολοκλήρωση του έργου, αναγκάστηκε να προβάλει ένα μεγάλο τμήμα του, στους ελεγκτές δανείων της Τράπεζας της Αμερικής, οι οποίοι τελικά ενέκριναν το απαιτούμενο κεφάλαιο. Η ταινία, κοστίζοντας 1,4 εκατομμύρια δολάρια, έκανε πρεμιέρα στο Carthay Circle Theater, στις 21 Δεκεμβρίου 1937, στο τέλος της ταινίας, το κοινό χάρισε στην Χιονάτη, θυελλώδεις επευφημίες. Επανακυκλοφόρησε το Φεβρουάριο του 1938, με νέα διανομή. Η ταινία έγινε η επιτυχέστερη κινηματογραφική ταινία του 1938 και απέσπασε πάνω από 8 εκατομμύρια δολάρια στην πρώτη της κυκλοφορία. Η επιτυχία της Χιονάτης, για την οποία ο Disney έλαβε ένα κανονικού μεγέθους κι 7 μικρότερα αγαλματάκια Oscar, ήταν η αιτία να χτιστούν τα νέα στούντιο Walt Disney στο Μπούρμπανκ, τα οποία άρχισαν να λειτουργούν στις 24 Δεκεμβρίου 1939. Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι, δεν ήταν απλά η κορυφή της επιτυχίας της Disney, αλλά προανήγγειλε επίσης την περίοδο που θα έμενε γνωστή ως «η Χρυσή Εποχή κινουμένων σχεδίων της Disney”.

O Disney βραβεύεται με τα Oscar από την Shirley Temple.

   Ακολούθησαν τα Pinocchio και Fantasia, στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1940, αλλά και τα δύο ήταν οικονομικώς απογοητευτικά. Το ανέξοδο Dumbo, σχεδιάστηκε για την αύξηση των εισοδημάτων, αλλά κατά τη διάρκεια της παραγωγής του, το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού κατέβηκε σε απεργία, δημιουργώντας από κει κι έπειτα, μόνιμες τεταμένες σχέσεις μεταξύ του Disney και των δημιουργών. Επειδή πρόκειται για μιούζικαλ δε θα αφήσω ασχολίαστα τα τραγούδια τα οποία ακόμα και σήμερα μπορεί να τύχει να σιγομουρμουρίσουμε σε στιγμές παλιμπαιδισμού ή αναμνήσεων παρακολουθώντας κάποιο καρτούν κάποιο πρωινό του ΣΚ στο Star. Αξέχαστα είναι τα "Someday My Prince Will Come," "Heigh Ho," και "Whistle While You Work". Από τους πολλούς που πέρασαν για οντισιόν του ρόλου της Χιονάτης ο Disney απέρριψε την Deanna Durbin, επιλέγοντας την νεαρή τραγουδίστρια, Adriana Caselotti. Ο Harry Stockwell, πατέρας του Dean Stockwell, έδωσε μιλιά στον πρίγκιπα και η Lucille LaVerne είχε την φωνή της μητριάς. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι δύο νάνοι είχαν την ίδια φωνή, αυτή του Pinto Colvig.

Adriana Caselotti

   Οι αδερφοί Γκριμ συνέλεξαν την ιστορία της Χιονάτης από δύο αδερφές – Jeannette και Amalie Hassenpflug- που ζούσαν στην πόλη του Kassel (πατρίδα της μητέρας των Γκριμ). Η πρώτη δημοσίευση του παραμυθιού έγινε το 1812 με το όνομα «Γάλανθος» (παρμένο από μετάφραση του αγγλικού Snow-drop) στην έκδοση του πρώτου τόμου του βιβλίου των Γκριμ «Παιδικές και σπιτικές ιστορίες» («Kinder –und hausmarchen») μαζί με άλλα 85 αριθμημένα παραμύθια. Σε αυτές τις πρώτες δημοσιεύσεις του 1812 η ματαιόδοξη βασίλισσα είναι η βιολογική μητέρα της Χιονάτης ενώ η γνωστή εκδοχή της μητριάς –βασίλισσας συναντάται στις εκδόσεις του 1819. Το γεωγραφικό σκηνικό του παραμυθιού «Η Χιονάτη» είναι η περιοχή του Spessart (πιθανολογείται πως είναι το χωριό Lohr), μια χαμηλή οροσειρά στα κρατίδια της Βαυαρίας και της Έσσης, που διασχίζεται από τον ποταμό Μάιν.

Rubens' voluptuous women

   Από την ιστορία δεν λείπουν και τα παγανιστικά- ειδωλολατρικά στοιχεία. Πριν γεννηθεί η Χιονάτη στο παραμύθι, η μητέρα της εύχεται για μια κόρη με δέρμα τόσο λευκό όσο το χιόνι, με χείλη τόσο κόκκινα όσο το αίμα και με μαλλιά τόσο μαύρα όσο ο έβενος. Τα τρία χρώματα, λευκό, κόκκινο και μαύρο αντιπροσωπεύουν τις τρεις μορφές της «Τριαδικής Θεάς», καθώς και τις πλευρές μιας γυναίκας: κόρη/μητέρα, γερόντισσα. Οι τρεις απόπειρες της βασίλισσας να την θανατώσει αντιστοιχούν στους τρεις πειρασμούς της ίδιας της Χιονάτης. Αντικατοπτρίζουν την ματαιοδοξία της Χιονάτης στην ανάγκη της να δείχνει ερωτικά ελκυστική (για αυτό και παρά την εντολή των νάνων ανοίγει στην βασίλισσα). Το τρία είναι ιερό στην Θεά της αγάπης, την Αφροδίτη που είναι η βασίλισσα τριών κόσμων. Επίσης το μήλο ήταν ιερό σύμβολο της Αφροδίτης και συμβόλιζε την γνώση (και στην Παλαιά Διαθήκη μήλο της γνώσης του καλού και του κακού). 

   Η πρωτότυπη ιστορία των Γκριμ άλλαξε με το πέρασμα των αιώνων είτε σε ασήμαντες λεπτομέρειες, είτε σε πιο ακατάλληλα σημεία. Αυτές οι αλλαγές αξίζει να αναφερθούν προς τέρψιν του νου και μόνο γιατί μερικές δικαιολογούν πλήρως την εξομάλυνσή τους από τον Walt Disney. Δυο αδιάφορες σκηνοθετικές αλλαγές είναι ο καθρέφτης ο οποίος στο παραμύθι είναι επίτοιχος ενώ στην ταινία παρουσιάζεται ως και χειρός και τα κρεβάτια των νάνων τα οποία είναι διαφορετικού μεγέθους το καθένα και η Χιονάτη βρίσκει στο 7ο το σωστό μέγεθος για να ξαπλώσει αντί να τα ενώσει και να ξαπλώσει οριζοντίως. Η βασίλισσα του παραμυθιού μπορεί να κάνει μάγια αλλά δεν μεταμορφώνεται, αντιθέτως απλά μεταμφιέζεται σε γριά ζητιάνα ενώ στην τελευταία της επίσκεψη αλλάζει κουστούμι και γίνεται αγρότισσα.

Η Τουαλέτα Της Αφροδίτης(Ρούμπενς).

   Στο ορίτζιναλ στόρυ επίσης, η μητριά ζητάει από τον κυνηγό τα πνευμόνια και το συκώτι της Χιονάτης κι όχι την καρδιά όπως συμβαίνει στην ιστορία του Disney. Η βασίλισσα τρώει τα μέλη ωμά με αλάτι καθώς κάποτε πιστεύονταν ότι τρώγοντας συγκεκριμένα όργανα κάποιου αποκτούσες τα χαρακτηρίστηκα και την ισχύ του. Σε αυτή την περίπτωση η βασίλισσα θέλει να αποκτήσει την ομορφιά της Χιονάτης. Τα πνευμόνια συμβολίζουν την αναπνοή ή το πνεύμα ενώ στην μεσαιωνική εποχή το ήπαρ θεωρούνταν σύμβολο αγάπης και ερωτικής επιθυμίας. Ωστόσο ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο έχει μεταλλαχθεί στην ιστορία του Χόλυγουντ κι αυτό είναι το φιλί του πρίγκιπα. Η ιστορία έχει ως εξής: Οι νάνοι θέλουν να κάψουν το πτώμα της Χιονάτης αλλά επειδή είναι όμορφη αποφασίζουν τελικά να την τοποθετήσουν σε γυάλινο φέρετρο. Ο πρίγκιπας περαστικός από το σπίτι των νάνων την βλέπει και τους τη ζητάει για να τη διατηρήσει όπως πρέπει στο παλάτι. Στον δρόμο για το παλάτι ένας υπηρέτης που κουβαλάει το φέρετρο, σκοντάφτει και το μήλο πέφτει από το στόμα της Χιονάτης, κάνοντας την να συνέλθει.

   Ο Disney έκλεψε την ιδέα του φιλιού από το παραμύθι «Η ωραία κοιμωμένη» για να απαλύνει την ιστορία και να παρουσιάσει με μια πιο αφηγηματική κορύφωση το ξύπνημα της Χιονάτης. Και ναι το παλικάρι τελικά το παίρνει το κορίτσι και στις δύο ιστορίες αλλά η ιστορία των Grimm δεν τελειώνει για όλους με την φράση «ζήσαν αυτοί καλά» τελειώνει με μια εκδικητική εκτέλεση. Στον γάμο του πρίγκιπα και της ηρωίδας η κακιά μητριά αναγκάζεται να φορέσει πυρωμένα, σιδερένια σανδάλια και να χορέψει έως θανάτου. Ο σίδηρος ήταν το μόνο μη- ιερό μέταλλο της θεάς Αφροδίτης κι έτσι χρησιμοποιείται για να τιμωρήσει την μητριά. Ο Disney έμεινε σε γενικές γραμμές αρκετά πιστός στο αυθεντικό παραμύθι και ξέφυγε αρκετά μόνο στο ότι έδωσε ονόματα στους νάνους.

   Ωστόσο το παραμύθι δεν είναι παρά το αποτέλεσμα και η ώρα πέρασε και ήρθε η στιγμή να ανακαλύψουμε την αιτία… Η Χιονάτη και οι επτά νάνοι, όπως όλα τα, παιδικά ή μη, παραμύθια βασίζεται σε αληθινή ιστορία. Μερικοί ιστορικοί και μελετητές θεωρούν ότι η Χιονάτη βασίστηκε στη ζωή της Margarete von Waldeck, τη Γερμανίδα ερωμένη ενός Ισπανού πρίγκιπα. Η ταινία του Disney και ο λαϊκός μύθος των Grimm, περιλαμβάνουν τα ίδια βασικά στοιχεία: ένα όμορφο νέο κορίτσι που εκδιώκεται από το σπίτι της, τους νάνους κι ένα δηλητηριασμένο μήλο από μια ζηλότυπη μητριά. Αυτή η τόσο δημοφιλής ιστορία λοιπόν ήταν απλά το αποτέλεσμα της προφορικής παράδοσης από γενεά σε γενεά ή οι ρίζες της ιδρύθηκαν στην ιστορία; Το 1994, ο Γερμανός μελετητής, Eckhard Sander, δημοσίευσε το «Χιονάτη: Είναι ένα παραμύθι;». Σε αυτήν την εργασία, επισημαίνει τις ενδιαφέρουσες ομοιότητες μεταξύ του έργου των αδελφών Grimm και της ζωής της Margarete von Waldeck (1513-1534). Οι ομοιότητες που πρότεινε ο Sander υποδείκνυαν ότι η Margarete ήταν η αρχική Χιονάτη. Η κοντέσα Margarete ήταν η κόρη του Philip IV, Γερμανού κόμη του Waldeck-Wildungen. Σε ηλικία 16 ετών, εστάλη για να ζήσει στην αυλή στις Βρυξέλλες, όπου προσέλκυσε την προσοχή ενός νέου πρίγκιπα που θα γινόταν αργότερα ο Phillip ΙΙ της Ισπανίας. Οι δυο τους έγιναν εραστές για να προκαλέσουν τη μητριά της που τη μισούσε και τον πατέρα του Philip, βασιλιά της Ισπανίας. Τα υψηλά πρόσωπα της κοινωνίας μόλις είδαν έναν πιθανό γάμο μεταξύ της Margarete και του Philip, αναστατώθηκαν καθώς θα ήταν πολιτικώς ανορθόδοξο. Κατά συνέπεια, ο Sander και άλλοι ερευνητές θεωρούν ότι μια πλοκή δημιουργήθηκε για να τελειώσει τη σχέση με τρόπο βίαιο. Αυτοί οι μελετητές θεωρούν ότι Ισπανοί πράκτορες δηλητηρίασαν τη νεαρή κοπέλα 21 ετών, κάνοντας το να μοιάζει με ασθένεια.

   Ο Sander, θέτει ως παράδειγμα, τον γραπτό λόγο της διαθήκης που έγραψε η Margarete, λίγο πριν πεθάνει. Η γραφή της παρουσιάζει στοιχεία σωματικού τρόμου, κάτι που αποτελεί σύμπτωμα δηλητηρίασης. Ο Sander παρουσιάζει κι άλλα τρία ισχυρά επιχειρήματα για να στηρίξει την υποψία του. Πρώτο και σημαντικότερο οι επτά νάνοι. Η Margarete μεγάλωσε στο Bad Wildungen, όπου ο αδερφός της κατείχε πολλά ορυχεία χαλκού. Η πλειοψηφία των εργατών σε αυτά τα ορυχεία ήταν μικρά παιδιά τα οποία συχνά εξαιτίας της κακής διατροφής και των σκληρών συνθηκών εργασίας είχαν καθυστερημένη ανάπτυξη ενώ σπάνια ξεπερνούσαν τα 20 έτη ζωής. Αυτά τα παιδιά αναφερόντουσαν ως «νάνοι». Το δεύτερο δυνατό στοιχείο είναι το δηλητηριασμένο μήλο. Κατά την εποχή της Margarete, επίσης στο Bad Wildungen, συνελήφθη ένας άντρας που δολοφονούσε παιδιά με δηλητηριασμένα μήλα επειδή πίστευε ότι τον έκλεβαν. Οι Grimm γνωρίζοντας το συγκεκριμένο περιστατικό πρέπει να το πρόσθεσαν στην δικιά τους απόδοση της Χιονάτης Margarete. Κάτι που παρέλειψα να αναφέρω στη σύγκριση των ιστοριών του Disney και των Grimm είναι το χρώμα των μαλλιών της Χιονάτης. Στην πρώτη έκδοση του παραμυθιού το 1812, τα μαλλιά της Χιονάτης αναφέρονται ως κίτρινα κάτι που συνηγορεί στην σχέση των δύο ηρωίδων αφού, η Margarete ήταν μια εκπληκτικά όμορφη ξανθιά κοπέλα.

   Θα εξετάσουμε και κάποιες λοιπές παραλλαγές του παραμυθιού όπως η Κέλτικη"Gold-tree and Silver-tree" …  Στο παραμύθι αυτό, η βιολογική μητέρα-βασίλισσα μαθαίνει από ένα ψάρι ότι η κόρη της είναι πιο όμορφη από εκείνη κι άρρωστη από θυμό και φθόνο, ικετεύει το βασιλιά να σκοτώσει το κορίτσι και να της φέρει την καρδιά και το ήπαρ του. Ο βασιλιάς παντρεύει την κόρη του με έναν πρίγκιπα, στέλνοντάς την κοντά του και φέρνει την καρδιά και το συκώτι μιας κατσίκας στη γυναίκα του, η οποία ηρεμεί. Ωστόσο κάποτε μαθαίνει την αλήθεια και καταφθάνει στο παλάτι του πρίγκιπα, ενώ αυτός λείπει, καταφέρνοντας σχεδόν να σκοτώσει το κορίτσι, βάζοντας ένα αγκάθι στο δάχτυλό της. Ο πρίγκιπας κλείνει, έπειτα, το σώμα της σε ένα δωμάτιο, ξαναπαντρεύεται και η δεύτερη σύζυγός του μια μέρα ανακαλύπτει την κόρη και τραβάει το αγκάθι, με αποτέλεσμα να ξυπνήσει. Η βασίλισσα όμως μαθαίνει τα πάντα και πάει πάλι στο παλάτι. Εκεί προσφέρει στο κορίτσι ένα φαρμακωμένο ποτό, μα η δεύτερη σύζυγος του πρίγκιπα ξεγελάει τη μοχθηρή γυναίκα, κάνοντας την να πιει εκείνη το ποτό και να πεθάνει. Στο τέλος ο πρίγκιπας και οι δυο σύζυγοι ζούνε μαζί ευτυχισμένοι. Δεν ξέρω βέβαια, κατά πόσο το έζησε ο πρίγκιπας με τις δύο καλά κι εμείς καλύτερα είναι διδακτικό…

   Η Αρμένικη"Nourie Hadig" είναι μια ιστορία φουλ στο δουλεμπόριο, τη ματαιοδοξία, τις ίντριγκες και το πλιάτσικο που θυμίζει περισσότερο βραζιλιάνικη σαπουνόπερα. Μια αρχόντισσα ρωτάει κάθε μήνα το νέο φεγγάρι ποια είναι η ωραιότερη. Όταν μαθαίνει ότι η κόρη της η Nourie Hadig την έχει περάσει σε ομορφιά βάζει τον άντρα της να τη σκοτώσει και να της φέρει το ματωμένο ρούχο της. Το κορίτσι το σκάει και βρίσκει ένα σπίτι στο οποίο υπάρχει ένας κοιμώμενος πρίγκιπας και με τον οποίο μένει μαζί και τον φροντίζει. Όταν ο πρίγκιπας ξυπνάει θέλει να πάρει για γυναίκα του μια τσιγγάνα που η Nourie Hadig είχε αγοράσει για να τον φροντίζουν μαζί. Ωστόσο o πρίγκιπας μαθαίνει την αλήθεια μέσω μιας μαγικής πέτρας και παντρεύεται τη Nourie Hadig. Η βασίλισσα μαθαίνοντας για την κόρη της στέλνει μια μάγισσα να πουλήσει σ' αυτή ένα δαχτυλίδι. Μόλις το φοράει η Nourie Hadig πέφτει σε βαθύ ύπνο. Ο πρίγκιπας καλεί γιατρούς να τη βοηθήσουν και ένας προσπαθώντας να κλέψει το δαχτυλίδι τη συνεφέρει. Η μητέρας της μόλις πληροφορείται τα πάντα πεθαίνει από το θυμό της.

   Η Ιταλική απόδοση λέγεται, "Bella Venezia" ή στην ελληνική απόδοση, «Η νεαρή σκλάβα» του 17ου αιώνα από τον παραμυθογράφο Giambattista Basile. Η ιστορία αναφέρεται σε μια γυναίκα τη Bella Venezia, που ρωτώντας τους πελάτες του πανδοχείου της αν έχουν δει ποτέ γυναίκα ομορφότερή της, μαθαίνει από έναν απ' αυτούς ότι η κόρη της είναι αυτή η γυναίκα. Έτσι την κλείνει σε έναν πύργο, μα μάταια αφού το κορίτσι παραμένει η πιο ωραία. Έτσι διατάζει έναν υπηρέτη να τη σκοτώσει μα εκείνος σκοτώνει ένα αρνί στη θέση της, ενώ το κορίτσι βρίσκει δώδεκα ληστές και μένει μαζί τους. Η μητέρα της, όμως, μαθαίνει ότι είναι ζωντανή και έτσι στέλνει μια μάγισσα στο σπίτι των ληστών, οι οποία της βάζει στα μαλλιά μια δηλητηριώδη φουρκέτα και τη σκοτώνει. Οι ληστές τη θάβουν κάτω από ένα δέντρο και μετά από καιρό ένας πρίγκιπας τη βρίσκει και την παίρνει μαζί του. Στο παλάτι η μητέρα του θα τραβήξει τη φουρκέτα από τα μαλλιά της κόρης και εκείνη θα παντρευτεί το γιο της.

Giambattista Basile

   Τέλος, έχουμε την ελληνική "Μυρσίνη". Σ' αυτή την εκδοχή, δυο ορφανές, ζηλιάρες αδερφές, αντικαθιστώντας πλήρως την εικόνα της μητέρας- μητριάς, μαθαίνουν από τον ήλιο ότι η τρίτη, μικρότερη αδερφή τους Μυρσίνη είναι η ομορφότερη. Έτσι εγκαταλείπουν την Μυρσίνη στο δάσος κι εκείνη βρίσκει με τη βοήθεια των δέντρων, το σπίτι των δώδεκα Μηνών, με τους οποίους τελικά μένει μαζί. Μόλις διαδίδονται τα νέα στις αδερφές, εκείνες καταφθάνουν στο σπίτι των Μηνών με ένα φαρμακωμένο γλυκό, λέγοντας τάχα ότι την είχαν χάσει εκείνη την μέρα. Η Μυρσίνη όμως γλιτώνει αφού βλέπει ότι ο σκύλος που τρώει από το γλυκό, πεθαίνει. Τη δεύτερη φορά οι αδερφές πηγαίνουν με ένα μαγικό δαχτυλίδι στη Μυρσίνη, λέγοντας ότι ήταν ευχή και κατάρα της μητέρας τους να το πάρει. Η Μυρσίνη το φοράει και πέφτει σε λήθαργο. Οι Μήνες τότε την κλείνουν μέσα σε μία χρυσή κασέλα, που ένας πρίγκιπας την παίρνει μαζί του, ζητώντας την από αυτούς με τον όρο να μη δει ποτέ τι έχει μέσα. Μετά από καιρό ο νεαρός αρρωσταίνει και ανοίγει την κασέλα για να μάθει τι έχει πριν αυτός πεθάνει. Βλέποντας τη Μυρσίνη, τραβάει το δαχτυλίδι για να δει αν γράφει το όνομα της από μέσα. Εκείνη τότε ξυπνά και παντρεύεται τον υγιή πια νεαρό.

   Παρακάτω μπορείτε να απολαύσετε για λίγο την πρώτη* κινηματογραφική Χιονάτη του 1916 καθώς και την Booty Boob στο αντίστοιχο έργο του 1933.

*Στην πραγματικότητα η πρώτη κινηματογραφική Χιονάτη ήταν μια βουβή ταινία του 1902 αλλά δεν μπόρεσα να βρω καμία πληροφορία για το συγκεκριμένο έργο.

0 Ευθανασία, αυτοκτονία ή δολοφονία;

Η ταινία:                                 You Don't Know Jack
2010

Η αλήθεια: Μάθετε για την ευθανασία.


Σκηνοθεσία: Barry Levinson
Σενάριο: Adam Mazer
Πρωταγωνιστούν: Danny Huston, Al Pacino, Susan Sarandon, John Goodman, Brenda Vaccaro
Είδος: Βιογραφική- Δράμα

Για να μην προσβάλουμε το τέρας υποκριτικής Αλ Πατσίνο, ας πούμε ότι είχε πάει διακοπές από το 2002(Insomnia), με ένα μικρό διάλειμμα για το Righteous Kill(2008) κι επέστρεψε το 2010 με το υπέροχο «You don’t know Jack», σηματοδοτώντας μια νέα απαρχή της καριέρας του. Με σκηνοθέτη τον Barry Levinson, που ανήκει στην ίδια κατηγορία με τους ηθοποιούς του και μετά από αριστουργήματα όπως τα Rain Man και Sleepers δεν αμφισβητούμε ότι πρόκειται για μια εξαίρετη παραγωγή. Άσχημο σχόλιο έχω να κάνω μόνο πάνω στο περουκίνι με το οποίο κυκλοφορεί ο Danny Huston κατά τη διάρκεια της τηλεταινίας, αφαιρώντας του πολλά από την χλιδή ενός δικηγόρου ή και υποψήφιου πολιτικού προσώπου. Είναι το απόλυτο μείον της ταινίας. Στον τελευταίο του ρόλο, ο βραβευμένος με Oscar (Scent of a Woman), Αλ Πατσίνο, γίνεται ο Δρ Jack Kevorkian για μια ταινία του τηλεοπτικού δικτύου HBO. Το 1990, ο 61 ετών, πρώην παθολόγος Jack Kevorkian, εξέπληξε τον κόσμο καθώς πήρε την πρωτοβουλία να εκτελέσει ευθανασία σε έναν ασθενή που βρισκόταν στο τελευταίο στάδιο της ασθένειάς του. Βοηθούμενος από τον πιστό του φίλο του Neal Nicol και την μεγαλύτερη αδελφή του Margo , ο Kevorkian άρχισε τις συμβουλευτικές επισκέψεις προς ένα ευγνώμον και συνεχώς αυξανόμενο πελατολόγιο. Κερδίζοντας την υποστήριξη της ακτιβίστριας, Janet Good, στην κοινωνία του Hemlock, υπέστη την οργή του εισαγγελέα της περιοχής και ο κακόφημος γιατρός άρχισε έναν πόλεμο των ΜΜΕ με επικές δικαστικές μάχες, υπερασπιζόμενος το δικαίωμα ενός ασθενή να πεθάνει.

Jack Kervokian

Margo Janus 

Geoffrey Fieger

Neal Nicol

Janet Good

Ο φάκελος του Jack Kervokian 

Ημερομηνία γέννησης: 26-Μαΐου-1928

Τόπος γέννησης: Πόντιακ, ΜΙ

Γένος: άρρεν

Θρησκεία: άθεος

Φυλή: καυκάσιος

Σεξουαλικές προτιμήσεις: Straight

Επάγγελμα: γιατρός, ακτιβιστής

Οικογενειακή κατάσταση: άγαμος

Εθνικότητα: αμερικανική

Σύνοψη: προτροπή ευθανασίας

Αδέρφια: Flora Holzheimer, Margo Janus

Πανεπιστήμιο: Ιατρική σχολή, πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν(1952)

Ασθένειες: ηπατίτιδα C, αρθρίτιδα, διαβήτης

Ο Δρ Jack Kevorkian είναι περισσότερο γνωστός ως " Ο Δρ Θάνατος" από το 1956, όταν πραγματοποίησε μια μελέτη φωτογραφίζοντας τα μάτια ασθενών την ώρα που πέθαιναν. Τα αποτελέσματα εδραίωσαν την φαινόμενο ότι τα αιμοφόρα αγγεία στην περιοχή των κερατοειδών χιτώνων, συστέλλονται και γίνονται αόρατα καθώς η καρδιά σταματά. Σε ένα έγγραφο του 1958, πρότεινε οι θανατοποινίτες τρόφιμοι των φυλακών να υφίστανται ευθανασία και να συλλέγονται τα όργανά τους ενώ το 1960, πρότεινε να χρησιμοποιούνται για ιατρικά πειράματα. Οι φρικιαστικές του μελέτες συνεχίστηκαν και το 1961 εκδίδει άρθρο στην ιατρική εφημερίδα κλινικής παθολογίας, περιγράφοντας τα πειράματα μετάγγισης αίματος από πτώματα σε ζωντανούς ασθενείς. Το 1989, ένας τετραπληγικός, ανήμπορος να σκοτώσει μόνος του τον εαυτό του(αυτοκτονία) ζήτησε δημοσίως βοήθεια(δολοφονία ή ευθανασία) και ο Δρ Kevorkian ξεκίνησε την επιχείρηση μιας σειράς αυτοκτονιών. Αλλά ένας διαφορετικός ασθενής, ο Janet Adkins, 54 χρονών με Alzheimer' s, ήταν αυτός στον οποίο δοκιμάστηκε για πρώτη φορά η συσκευή του γιατρού. Λειτούργησε. Ο Kevorkian πρόσφερε τις υπηρεσίες του παντελώς δωρεάν σε περισσότερους μάλλον από 45 ικανοποιημένους πελάτες.

Από τον Δρ Θάνατο δεν έλειπαν και οι καλλιτεχνικές ανησυχίες. Το 1970 εγκαταλείπει την παθολογία και ταξιδεύει στην Καλιφόρνια όπου επενδύει όλες του τις οικονομίες στην παραγωγή μιας ταινίας βασισμένη στον «Μεσσία» του Handel. Χωρίς διανομέα η όλη απόπειρα αποτυγχάνει παταγωδώς. Είναι μουσικός και συνθέτης τζαζ. Το «Kevorkian Suite: A Very Still Life» ήταν ένα CD περιορισμένης κυκλοφορίας του 1997 που πούλησε 5000 αντίγραφα. Είναι επίσης ζωγράφος. Η δουλειά του τείνει να χαρακτηριστεί γκροτέσκ και ίσως γκορ καθώς ζωγραφίζει μερικές φορές ακόμα και με το αίμα του. Το 1997, εντούτοις, το αμερικανικό ανώτατο δικαστήριο εξέδωσε απόφαση ότι οι Αμερικανοί που θέλουν να τερματίσουν τη ζωή τους, αλλά είναι φυσικά ανίκανοι να το κάνουν, δεν έχουν κανένα συνταγματικό δικαίωμα για ευθανασία. Ο Kevorkian καταδικάστηκε σε 10-25 έτη στη φυλακή, αλλά πήρε αναστολή το 2007, εξαιτίας της άσχημης κατάστασης της υγείας του.

Κατά τη διάρκεια μιας πρόσφατης συνέντευξης ο Al Pacino δήλωσε ότι δεν επιφέρει καμία γνώμη πάνω στις πρακτικές του Δρ Kervokian και ότι γνώμη έχει θα την διαφυλάξει για την προσωπική του ζωή. Εμένα έχει αρχίσει να με ενοχλεί η εμμονή των «θεωρητικά» διανοιών ότι είναι τα τέλεια όντα και οι απόψεις τους πρέπει να υπακούονται. Το έκανε ο Αϊνστάιν, το κάνει ο γιατρός και ποιος ξέρει ποιοι θα ακολουθήσουν. Ο Αϊνστάιν ήταν ένας εξαίρετος μαθηματικοφυσικός, βιολιστής, ποδηλάτης κλπ αλλά ήταν κι αυτός που κατασκεύασε εξελιγμένα οπλικά συστήματα και τα τέσταρε με εκατομμύρια θύματα, προς τέρψιν της περιέργειάς του. Το να αυθαιρετούν οι πλούσιοι είναι ρατσιστικό αλλά το να αυθαιρετούν οι «έξυπνοι» είναι άκρως απειλητικό κι επικίνδυνο. Είμαι υπέρ της ευθανασίας γιατί είναι κρίμα να ταλαιπωρείται ο σύγχρονος άνθρωπος για να πλουτίζουν οι φαρμακοβιομηχανίες, είμαι κατά γιατί δεν θεωρώ ότι είμαστε ακόμα έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε νομικά ή ψυχικά. Δεν σχολιάζω περαιτέρω την ταινία γιατί είναι καινούρια και δεν θέλω να χαρακτηριστώ ωμή σποιλερατζού! Η ταινία ακολουθεί αρκετά ντοκιουμενταριστική αφήγηση οπότε θα σας λυθούν όλες οι απορίες σχετικά με τη ζωή του Δρ Θάνατου.

Ο θεσμός της ευθανασίας σε διάφορες χώρες...

Αλβανία: η ευθανασία νομιμοποιήθηκε το 1999. 

Αυστραλία: Το 1995 η ευθανασία νομιμοποιήθηκε στο Βόρειο Διαμέρισμα.

Βέλγιο: Το Κοινοβούλιο νομιμοποίησε την πρακτική της ευθανασίας στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2002.

Ελβετία: Παραμένουν απαγορευμένες όλες οι μορφές ευθανασίας μεταξύ των οποίων και η θανατηφόρα ένεση. Η ελβετική νομοθεσία ορίζει μόνο την προμήθεια μέσων για να διαπράξει κανείς αυτοκτονία.

Ηνωμένο Βασίλειο: Η ευθανασία είναι παράνομη.

ΗΠΑ: Σε περισσότερες από τις πολιτείες η ευθανασία απαγορεύεται.

Ιαπωνία: Δε διαθέτει επίσημους νόμους για την ευθανασία.

Ιρλανδική Δημοκρατία: Η ευθανασία είναι παράνομη.

Λουξεμβούργο: Η ευθανασία νομιμοποιήθηκε με νομοσχέδιο που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο στις 20 Φεβρουαρίου του 2008 και η επίσημη έγκρισή του έγινε στις 16 Μαρτίου του 2009.

Ολλανδία: Το 2002 η χώρα νομιμοποίησε την ευθανασία, ανάμεσα στα άλλα και με τη μορφή της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας από γιατρό.

Ταϊλάνδη: Στις 20 Μαρτίου του 2007 τέθηκε σε ισχύ Πράξη για την Εθνική Υγεία, στην οποία περιγράφονται οι όροι υπό τους οποίους επιτρέπεται η ευθανασία.

6 Ναζιστικά πειράματα σε ένα χωριό της Βραζιλίας…

Η ταινία:                                The boys from Brazil

1978

H αλήθεια: Μην υποτιμάτε τα πειραματόζωα γιατί μπορεί να είστε κι εσείς οι ίδιοι!

Σκηνοθεσία: Franklin J. Schaffner

Σενάριο: Ira Levin (novel), Heywood Gould

Πρωταγωνιστούν: Gregory Peck, Laurence Olivier, James Mason, Lilli Palmer, Jeremy Black

Είδος: Δράμα - Θρίλερ

   Το 1978 κυκλοφόρησε μια ταινία που προκάλεσε αίσθηση με τίτλο "The boys from brazil". Mια ταινία βασισμένη εν μέρει σε αληθινά γεγονότα που όπως όλα δείχνουν ξεκινάνε δεκαετίας πίσω απ' τις μέρες μας. Η ταινία με την συνδρομή μεγάλων συντελεστών όπως ο Gregory Peck και φυσικά ο Laurence Olivier , αποτέλεσε αναμφισβήτητα επιτυχία κερδίζοντας τρεις υποψηφιότητες για όσκαρ. Η ταινία αφορά έναν αξιωματικό και ιατρό των SS, Γιόζεφ Μένγκελε, του οποίου έγγραφα βρέθηκαν σε σοφίτα, 65 χρόνια μετά από το κλείσιμο του ναζιστικού στρατοπέδου Άουσβιτς. Ο Γιόζεφ Μένγκελε, ήταν διαβόητος γιατρός του Γ. Ράιχ για τα φριχτά πειράματά που έκανε σχετικά με τα δίδυμα. 280 έγγραφα βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανακαινίσεων σε ένα σπίτι στην πόλη Όσβιετσιμ, η οποία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν υπό γερμανική κατοχή. Βρέθηκαν και άλλα έγγραφα που αφορούν τον Βίκτορ Καπέσιους, τον φαρμακοποιό του Άουσβιτς που πραγματοποίησε φαρμακευτικά πειράματα σε κρατούμενους, καθώς και τον προκάτοχό του τον Άντολφ Κρέμερ. Στην ταινία, μεταφερόμαστε λίγα έτη μετά την λήξη του πολέμου, στη Βραζιλία, όπου έχει καταφύγει ο γιατρός σπέρνοντας παντού κλωνοποιημένους Χίτλερ, ως αποτέλεσμα των πειραμάτων του. Ο Laurence Olivier ενσαρκώνει έναν κυνηγό των ναζί, που ανακαλύπτει τον Mengele σε ένα αγρόκτημα στην Πενσυλβανία, οδηγώντας το πρωταγωνιστικό καστ σε ένα δραματουργικό χορευτικό προς το θάνατο. Η ταινία εστιάζει περισσότερο στο μυστήριο παρά στο θρίλερ καταφέρνοντας να εξιτάρει την αγωνία μας στο τέρμα. Κάποιοι βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν την ταινία επιστημονικής φαντασίας εδώ όμως θα παρουσιάσουμε πόση δόση αλήθειας υπάρχει στην ιστορία. Το απόλυτο μήνυμά της πάντως είναι ανθρωπιστικό, η κατοχύρωση της ελεύθερης βούλησης του κάθε ατόμου καθώς κατευθυνόμαστε σε ένα όλο και πιο αβέβαιο, για την ανθρωπότητα, μέλλον.

   Μια μικρή κωμόπολη στη Βραζιλία σημειώνει ρεκόρ γεννήσεων διδύμων με ξανθά μαλλιά και γαλανά μάτια. Η παραδοξότητα αυτή οφείλεται στη δράση του Γιόζεφ Μένγκελε, του γιατρού του Άουσβιτς, υποστηρίζει ο Αργεντινός ιστορικός, Jorge Camarasa .Το Καντίντο Γκοντόι είναι σήμερα μια κωμόπολη 7.000 κατοίκων στην πλούσια Νότια Βραζιλία, δυτικά του Πόρτο Αλέγκρε, κοντά στα σύνορα με την Παραγουάη. Φημίζεται για τα πολύ υψηλά ποσοστά μονοζυγωτικών διδύμων (είναι τα αδέλφια που προέρχονται από το ίδιο ωάριο και μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό), σε σημείο που την αποκαλούν «η πόλη των διδύμων». Σήμερα υπάρχουν στο Καντίντο Γκοντόι γύρω στα 100 ζευγάρια δίδυμων αδελφών. Είναι σχεδόν όλα ξανθά με γαλάζια μάτια, αλλά ως εδώ δεν υπάρχει κάτι το παράξενο, δεδομένου ότι το Καντίντο Γκοντόι ιδρύθηκε ως αγροτικός οικισμός από μια ομάδα Γερμανών. Αυτό που ανέκαθεν εντυπωσίαζε τους ερευνητές και τους χρονικογράφους είναι ο αριθμός τους. Υπολογίζεται ότι στο Καντίντο Γκοντόι, σε μερικές περιόδους της ιστορίας του, μία κύηση στις πέντε κατέληγε σε γέννηση διδύμων, ενώ η στατιστική λέει πως θα έπρεπε να είναι μία στις ογδόντα.

Mια σύγχρονη φωτογραφία από το ετήσιο φεστιβάλ διδύμων
που γίνεται στην μικρή επαρχιακή πόλη όπου φέρεται να έδρασε ο Μένγκελε.

   Σύμφωνα με τον Αργεντινό ιστορικό, η αιτία αυτής της παραδοξότητας ονομάζεται Γιόζεφ Μένγκελε. Πρόκειται για τον ναζιστή εγκληματία που, αφού έκανε φρικτά πειράματα στους εγκλείστους του Άουσβιτς, διέφυγε πρώτα στο Μπουένος Άιρες, μετά στην Παραγουάη και τέλος στη Νότια Βραζιλία, όπου πέθανε το 1979. Ο Χόρχε Καμαράσα ακολούθησε για χρόνια τα ίχνη του γιατρού του Άουσβιτς και στο βιβλίο του υποστηρίζει πως το Καντίντο Γκοντόι υπήρξε, στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, το «εργαστήριο» στο οποίο ο Μένγκελε συνέχισε πειράματα τεχνητής γονιμοποίησης που είχε αρχίσει είκοσι χρόνια νωρίτερα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο Καμαράσα θυμίζει ότι ο Χίτλερ είχε αναθέσει στον Μένγκελε να ανακαλύψει μέσω ποιου γενετικού μηχανισμού δημιουργούνται δίδυμοι με στόχο να αυξηθεί η γεννητικότητα των «αρίων».

Oι δίδυμοι της Βραζιλίας.

   Aρχικά, ο Γιόζεφ Μένγκελε, απέκτησε κακή φήμη επειδή υπήρξε ένας από τους παθολόγους των SS που επόπτευαν την επιλογή των φυλακισμένων, για το ποιος θα πεθάνει και ποιος θα εξαναγκαστεί σε εργασία. Μια φορά, χάραξε μια οριζόντια γραμμή στον τοίχο του τμήματος παίδων στα 150 εκατοστά ύψος από το πάτωμα και έστειλε τα παιδιά, των οποίων κεφάλια δεν θα μπορούσαν να φθάσουν στη γραμμή, στο θάλαμο αερίων. Είχε, ένα βλέμμα που φώναζε «Είμαι η δύναμη», λέει ένας επιζόντας. Όταν αναφέρθηκε ότι ένα φορτίο αιχμαλώτων είχε μολυνθεί ψείρες, ο Mengele δηλητηρίασε με αέρια και τις 750 γυναίκες που υπήρχαν σε αυτό. Παρ’ όλ’ αυτά είναι πολύ πιο περιβόητος για την εκτέλεση φρικιαστικών ανθρώπινων πειραμάτων στους τροφίμους των στρατοπέδων, στα οποία τον αποκαλούσαν «άγγελο του θανάτου». Τον Ιανουάριο του 1937, στο ίδρυμα Κληρονομικής Βιολογίας και Φυλετικής Υγιεινής στη Φρανκφούρτη, έγινε βοηθός του Δρ. Otmar Freiherr von Verschuer, γνωστού για την έρευνά του στη γενετική με ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα δίδυμα. Από αυτήν τη συνεργασία πιθανώς ο Mengele ανέπτυξε το πάθος του για τη μελέτη των διδύμων. Επιπλέον, ο Mengele μελέτησε με τους Theodor Mollison και Eugen Fischer, οι οποίοι είχαν συμμετάσχει σε ιατρικά πειράματα στη φυλή Herero της Ναμίμπια. Το 1937, ο Mengele κατατάχθηκε στο ναζιστικό Κόμμα. Στις 24 Μαΐου 1943, τραυματισμένος και ακατάλληλος για μάχη, έγινε αξιωματικός, γιατρός στο τμήμα τσιγγάνων του στρατοπέδου auschwitz-Birkenau' s . Τον Αύγουστο του 1944, το τμήμα αυτό εξοντώθηκε με αέρια και στη συνέχεια ο Mengele έγινε ο προϊστάμενος γιατρός του στρατόπεδου Birkenau. Δεν ήταν, εν τούτοις, ο προϊστάμενος για το Auschwitz, όπου ο ανώτερός του ήταν ο Eduard Wirths.

Jojef Mengele

   Ο Mengele έδειχνε ενδιαφέρον για τις παθολογικές ανωμαλίες που υπήρχαν στις αφίξεις των στρατοπέδων. Αυτές περιελάμβαναν και νάνους, συγκεκριμένα την οικογένεια Ovitz - τα παιδιά ενός Ρουμάνου καλλιτέχνη, του οποίου επτά από τα δέκα ήταν νάνοι. Τα πειράματα του συμπεριλάμβαναν επίσης, προσπάθειες αφαίρεσης βολβού ματιού ενός διδύμου και σύνδεσή του στο κεφάλι του άλλου, μεταβολές στο χρώμα της ίριδας με την έγχυση χημικών ουσιών στα μάτια των παιδιών, διάφοροι ακρωτηριασμοί των άκρων κλπ. Πειραματίστηκε και παθολογικά και ψυχολογικά. Χειρουργικές επεμβάσεις που εκτελούνται χωρίς αναισθησία, μεταγγίσεις του αίματος από ένα δίδυμο σε άλλο, αντοχή στην απομόνωση, αντιδράσεις σε διάφορα ερεθίσματα. Έκανε ενέσεις με θανατηφόρα μικρόβια, εγχειρήσεις αλλαγής φύλου, αφαίρεση των οργάνων και των άκρων, αιμομικτικές εγκυμοσύνες. Πειραματιζόταν στα επιλεγμένα κορίτσια, εκτελώντας στειρώσεις και νευρικό κλονισμό. Τα περισσότερα από τα θύματα πέθαιναν, λόγω είτε των πειραμάτων είτε των μετέπειτα μολύνσεων. Ένας δίδυμος, θυμάται το θάνατο του αδελφού του: «Ο Δρ. Mengele πάντα έδειχνε περισσότερο ενδιαφέρον για τον Tibi. Δεν είμαι βέβαιος γιατί , ίσως επειδή ήταν ο μεγαλύτερος. Μια χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική του στήλη άφησε τον αδελφό μου παράλυτο. Έπειτα του αφαίρεσαν τα γεννητικά όργανα. Μετά από το τέταρτο χειρουργείο δεν ξαναείδα τον Tibi.»

Παιδιά- θύματα του θανατηφόρου "Αγγέλου".

   "Μια φορά ο βοηθός του, μάζεψε 14 ζεύγη διδύμων τσιγγάνων της φυλής Roma κατά τη διάρκεια της νύχτας. O Mengele τους τοποθέτησε σε γυαλισμένα μαρμάρινα τραπέζια ανατομίας και τους αναισθητοποίησε. Ενέχυσε έπειτα χλωροφόρμιο στις καρδιές τους, σκοτώνοντάς τους στιγμιαία. Ο Mengele άρχισε έπειτα, σχολαστικά να ανατέμνει κάθε κομμάτι των πτωμάτων." Επόπτευσε μια εγχείρηση κατά την οποία δύο παιδιά τσιγγάνων συρράφθηκαν για να δημιουργήσουν σιαμαία δίδυμα. Τα χέρια των παιδιών μολύνθηκαν στο σημείο, όπου οι φλέβες είχαν ενωθεί προκαλώντας γάγγραινα. Τα υποκείμενα του Mengele είχαν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, όπως τροφή και στέγη, από τους υπόλοιπους φυλακισμένους και ήταν, προς το παρόν, ασφαλείς από τους θαλάμους αερίων. Κατά την επίσκεψή του στα παιδιά συστηνόταν ως «θείος» και τους πρόσφερε γλυκά. Μερικοί επιζώντες θυμούνται ότι παρά τις απαίσιες πράξεις του, κλήθηκε επίσης ως " Mengele ο προστάτης". Από τα περίπου 3.000 δίδυμα που πέρασαν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, Auschwitz, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου μέχρι την απελευθέρωσή του στο τέλος του πολέμου, μόνο 100 ζευγάρια διδύμων επέζησαν 60 χρόνια μετά. Ο πρώην κρατούμενος, Alex Dekel , μαρτυρεί: "Δεν έχω δεχτεί ποτέ το γεγονός ότι ο Mengele θεωρούσε ότι έκανε σοβαρή εργασία. Ασκούσε μόνο τη δύναμή του. Ήμουν παρόν σε μια εγχείρηση στομαχιού. Αφαιρούσε κομμάτια από το στομάχι χωρίς οποιοδήποτε αναισθητικό. Μια άλλη φορά, ήταν μια καρδιά που αφαιρέθηκε, πάλι χωρίς αναισθησία. Οι ασθενείς δεν είχαν καμία σημασία." 

Ο Μένγκελε στο ιατρείο του στο Άουσβιτς.

   Ο Ernest Michel, με αριθμό από το Auschwitz 104995, που εργαζόταν στο θεραπευτήριο του Auschwitz θυμάται: " Μια ημέρα το καλοκαίρι του 1944 πήραμε οκτώ γυναίκες, νέες και υγιείς, στο δωμάτιο όπου θα πραγματοποιούνταν πειράματα. Είδα τον Mengele να στέκεται εκεί με τη στολή του περιτριγυρισμένος, από τρεις, τέσσερις άλλους. Καθώς φέρναμε ένα ένα τα κορίτσια ένας αξιωματικός τις έδενε. Μετά από λίγο οι κραυγές μέσα σταμάτησαν. Όταν τις βγάλαμε έξω οι 2 ήταν νεκρές, οι πέντε ήταν σε κώμα, η μία ήταν ακόμα δεμένη. Ο Mengele στεκόταν εκεί και συζητούσε πολύ άνετα. Η μόνη λέξη που μπόρεσα να ακούσω ήταν «πείραμα». Ο Marc Berkowitz και η δίδυμη αδελφή του Francesca ήταν ακόμη δύο από τα θύματα του Mengele. Φθάνοντας στο Auschwitz από την Τσεχοσλοβακία τον Μάρτη του 1944, επιλέχτηκαν για ιατρικό πείραμα: " Προτού να αρχίσουν τα πειράματα, ο Mengele ήρθε και στιγμάτισε τον αριθμό μου προσωπικά. Μας έβαλαν σε παγωμένο νερό, έριξαν χημικές ουσίες στο δέρμα μας, αλλά ήταν οι βελόνες που φοβόμασταν περισσότερο. Μετά από τις πρώτες 150 ενέσεις σταμάτησα να μετράω… Ένα πρωί του Ιουλίου του 1944 είδα τη μητέρα μου σε μια μεγάλη ουρά γυναικών που πήγαιναν προς το θάλαμο αερίων. Ο Mengele με κάλεσε μέσα και μου έδωσε άδεια να περάσω στο κρεματόριο. Ήξερε ότι θα έβλεπα τη μητέρα για τελευταία φορά. Μερικές ημέρες αργότερα με ρώτησε εάν πιστεύω ακόμα στον Θεο." Χρόνια αργότερα, ο Marc Berkowitz υποφέρει ακόμα από πόνους.

Ο Μένγκελε(αριστερά) με άλλους αξιωματικούς των SS.

   Τα SS εγκατέλειψαν το στρατόπεδο Auschwitz στις 27 Ιανουαρίου 1945. Ο Mengele συνέχισε να εργάζεται σε άλλα στρατόπεδα για μια σύντομη περίοδο. Ο Μένγκελε Τον Απρίλιο του 1949 κατέφυγε ως Χέλμουτ Γκρέγκορ στη Γένουα, από όπου στις 20 Ιουνίου 1949 ταξίδεψε στο Μπουένος Άιρες με το ατμόπλοιο North King. Με τη βοήθεια άλλων εγκληματιών πολέμου που είχαν καταφύγει εκεί και με πλαστά χαρτιά του Ερυθρού Σταυρού έζησε εκεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950. Με πλαστή ταυτότητα ταξίδεψε τουλάχιστον μια φορά ακόμη στην Γερμανία. Όταν άκουσε ότι ήταν καταζητούμενος, κατέφυγε στην Παραγουάη. Ήλπιζε ότι η Παραγουάη θα ήταν ασφαλέστερη, δεδομένου ότι ο δικτάτορας Alfredo Stroessner ήταν γερμανικής καταγωγής και στρατολόγησε ακόμη και πρώην Ναζί για να βοηθήσει τη χώρα να αναπτυχθεί. Μετά την απαγωγή του Αδόλφου Άιχμαν κρύφτηκε στο Σάο Πάολο, όπου στο τέλος της ζωής του ζούσε υπό σχετικά φτωχικές συνθήκες. Ο Benjamin Weiser Varon, ισραηλινός πρέσβης από το 1968-1972, αναφέρει «Δεν υπήρχαν οδηγίες για τον Μένγκελε.» Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν ενδιαφερόμουν να βρω τον Mengele. Το Ισραήλ αδιαφορούσε περισσότερο για τη σύλληψή του σε σχέση με τη Γερμανία. Ήταν, σε τελευταία ανάλυση, ένας Γερμανός πολίτης που είχε διαπράξει τα εγκλήματά του, στο όνομα του Τρίτου Ράιχ. Κανένα από τα θύματά του δεν ήταν ισραηλινός.»

H οικογένεια νάνων, Ovitz.

   Σύμφωνα με τον Αργεντινό ιστορικό, ο Μένγκελε έφτασε στο χωριό Καντίντο Γκοντόι στα μέσα της δεκαετίας του 1960, λίγο πριν από τη γέννηση του πρώτου ζευγαριού διδύμων. Κυκλοφορούσε με το όνομα Ρούντολφ Βάις και εμφανιζόταν ως κτηνίατρος. Στην αρχή, πήγαινε αραιά στο χωριό και ζούσε σε έναν άλλο γερμανικό οικισμό από την άλλη πλευρά των συνόρων, στην Παραγουάη. «Μετά άρχισε να παρακολουθεί προσεκτικά τις εγκυμοσύνες» και να βοηθάει στις γέννες, αφηγήθηκαν στον ιστορικό οι κάτοικοι του χωριού. Το 1977, ο μοναχογιός του Rolf, που δεν είχε γνωρίσει πριν τον πατέρα του, τον επισκέφτηκε και βρήκε έναν αμετανόητο Ναζί που υποστήριξε ότι αυτός " δεν είχε βλάψει ποτέ προσωπικά καθέναν ". Εξέφρασε σε μια επιστολή την αηδία και την αποστροφή του για τον κύριο αρχιτέκτονα και Υπουργός άμυνας, Αλβέρτο Σπιρ. Πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 1979 στη Βερτιόγκα κατά τη διάρκεια διακοπών που έκανε: κολυμπώντας, έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο και πνίγηκε. Ο τάφος του ανακαλύφθηκε το 1985 από Γερμανούς, Αμερικανούς και Ισραηλινούς ερευνητές. Εντός δύο εβδομάδων επικυρώθηκε η ταυτότητα του πτώματος, μετά δε και από εξέταση DNA το 1992 υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα ότι επρόκειτο για τον Μένγκελε. Μετά από την εκταφή, το São Paulo Institute αποθήκευσε τα υπολείμματά του και προσπάθησε να τα επαναπατρίσει στα υπόλοιπα οικογενειακά μέλη. Τα κόκκαλα έχουν παραμείνει στον Δρ Rubens Maluf, εξ αιτίας της άρνησης της οικογένειας να τα αποδεκτεί. 

   Ακολουθεί απόσπασμα από ντοκιμαντέρ του National Geographic, για το φαινόμενο αυτό, στο οποίο οι κάτοικοι του Καντίντο Γκοντόι, πρώην φυγάδες των SS, αναφέρουν ότι είναι τόσο ευλογημένοι από τον Θεό ώστε τους δημιουργεί διπλούς.

2 O αναλφαβητισμός και η ντροπή του...

Η ταινία:                                              The Reader

2008

Η αλήθεια: Οι αμόρφωτοι είναι κοινωνικά αποκλεισμένοι.


Σκηνοθεσία: Stephen Daldry
Σενάριο: David Hare, Bernhard Schlink (βιβλίο)
Πρωταγωνιστούν: Ralph Fiennes, Kate Winslet, David Kross

Είδος: Δράμα

   Μία μεγάλη ταινία! Μεγάλη όχι χρονικά αλλά στον αριθμό προβληματισμών που θέτει. Δεν είναι άλλο ένα δράμα της ναζιστικής Γερμανίας, είναι ολόκληρη κοινωνικοπολιτισμική περιγραφή, ένας ανολοκλήρωτος έρωτας, μια δίκη και μια αυτοκτονία. Πρόκειται για την μεταφορά του μυθιστορήματος του Γερμανού Bernhard Schlink γνωστός και για το σενάριο της ασκόπως παραπλανητικής ταινίας, The other man(2008). Από αυτά τα δύο έργα, θα μπορούσα να χαρακτηρίσω τον Schlink ως οπαδό του «αιώνιου συζύγου», του ήρωα του ομώνυμου βιβλίου του Φιοντόρ Ντοστογέφσκυ. Ο Ralph Fiennesόπως και ο Liam Neeson, πρωταγωνιστώντας στις δύο ταινίες αντίστοιχα, σκιαγραφούν άντρες που έχουν γεννηθεί για αιώνια δέσμευση. Γίνονται αμέσως παραρτήματα  της πρώτης ερωμένης τους ακόμη κι αν αναμφισβήτητα έχουν δική τους προσωπικότητα, πνίγουν τα ένστικτά τους ή ακόμα μπορεί να έχουν έμφυτη εξυπνάδα κι άλλα προτερήματα τα κρατούν όμως κουκουλωμένα μπροστά στη θεοποιημένη γυναίκα τους.  Βέβαια, τα πράγματα στο ειδύλλιο του Michael Berg με την Hanna Schmitz δεν είναι τόσο απλά αφού όταν αυτό ξεκίνησε οι ήρωες ήταν 17 και 40 ετών περίπου, αντίστοιχα. Η μεγάλη διαφορά ηλικίας των εραστών δείχνει εξαρχής, ότι όλα είναι εναντίον τους. Πέραν της ηλικίας υπάρχει ασυμβατότητα στο μυαλό, στο υπόβαθρο και στα ενδιαφέροντα. Τι θα μπορούσε να του προσφέρει πέρα από κακή διάθεση, υποχονδρία, εμμονές, οργή και απομόνωση κι από την άλλην, αυτός γι’ αυτήν δεν είναι παρά ένα όργανο πνευματικής ευχαρίστησης. 

   H Hanna, μπορεί κάποιος να σκεφτεί ότι εκπορνεύεται για λίγες στιγμές ανάγνωσης, αλλά μέσω αυτής της πράξης της, συνειδητοποιούμε την εξουσία του γραπτού λόγου. Η δίψα της για την λογοτεχνία δεν εκδηλώνεται φανερά, εκδηλώνεται κορυφαία όμως η δύναμη των γραμμάτων καθώς βλέπουμε την πρωταγωνίστρια μέσω αυτών να κλαίει, να γελάει, να ψυχαγωγείται. Από την άλλη εκπορνεύεται ή όχι; Την βλέπουμε σε μια αέναη πάλη για αυτοσυγκράτηση, αυτοέλεγχο κι όλη η πειθαρχία του στρατού φανερώνεται όταν τη ρωτάει «Μ’αγαπάς;» κι αυτή απλά γνέφει καταφατικά. Κάθε φορά που ήταν να πάρει προαγωγή το έβαζε στα πόδια. Από το εργοστάσιο Simon, φρουρός στα SS κι από κει στα τρένα μέχρι που εγκατέλειψε τον Michael και χάσαμε τα ίχνη της ως την δίκη. Ο αναλφαβητισμός της ή ντροπή της υπέγραψαν την καταδίκη της; Σε αυτή την ταινία η δουλειά δεν είναι ντροπή ούτε καν για μια φρουρό των SS. Ντροπή εδώ είναι η παντελής απουσία μόρφωσης. Ηντροπή μοιάζει πολύ με την ενοχή κι όμως είναι αρκετά διαφορετική, οι συντελεστές της ταινίας όμως αριστουργηματικά κατάφεραν να μας συγχύσουν με τις δύο έννοιες. Στην ταινία δεν ντράπηκε μόνο η Χάνα, ντράπηκε και ο Μάικλ και την αρνήθηκε. Οι ενοχές του καλύφθηκαν από την ενοχή της Χάνα στα φρικτά εγκλήματα των ναζί και την αρνήθηκε όπως ο Πέτρος τον Ιησού. Γιατί όμως δεν πήγε να την επισκεφτεί; Ακόμα κι όταν πήγε στο επισκεπτήριο ως σπουδαστής τράπηκε σε φυγή γνωρίζοντας ότι αν η Χάνα τον έβλεπε θα ταπεινωνόταν ακόμα περισσότερο. Ήθελε να τον κρατήσει μέσα της ως τον τέλειο εραστή ή ίσως τον τέλειο αγνώμον, για την κατάστασή της, αναγνώστη. Η ενοχή προέρχεται από την αίσθηση της παραβίασης μιας απαγόρευσης και το φόβο της τιμωρίας και σχετίζεται άμεσα με την απαγορευμένη πράξη, δηλαδή αυτό που κάναμε ενώ δεν έπρεπε να το κάνουμε. Η ντροπή, από την άλλη, σχετίζεται με αυτό μέσα μας που μας κάνει να κάνουμε κάτι ή να είμαστε κάπως και προέρχεται από την αίσθηση της ταπείνωσης στα μάτια κάποιου ή κάποιων επειδή είμαστε έτσι και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι γι’ αυτό. Και τα δύο, όμως, είναι ιδιαίτερα δυσάρεστα συναισθήματα και χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον ως παιδαγωγικά «εργαλεία», με άσχημα πολύ συχνά αποτελέσματα.

   Η Kate Winslet(Χάνα Σμιντς) τόλμησε με αποκαλυπτικότατες γυμνές σκηνές και δεν έχασε! Με 6 υποψηφιότητες για Oscar εκ των οποίων το χρυσό αγαλματάκι κερδήθηκε με αυτή τη ταινία είναι σίγουρα από τις αγαπημένες μου ηθοποιούς. Ποιος δεν την θυμάται από την πρώτη της κιόλας ταινία, το Heavenly Creatures(1994) του Peter Jackson; H πορεία των αισθηματικών της βέβαια δεν έχει την ίδια ποιότητα με αυτήν της καριέρας της καθώς έχει ήδη διαζευχθεί δύο φορές από διάσημους σκηνοθέτες του Χόλυγουντ ενώ στο παρόν δηλώνει ερωτευμένη με έναν αρκετά μικρότερό της Άγγλο μοντέλο (τς τς τς…)!Για τον Ralph Fiennes δεν έχουμε να πούμε πολλά. Άντε και στα δικά του! Είναι απερίγραπτος και το οσκαράκι τον έχει κυνηγήσει ήδη δυο φορές και πραγματικά πιστεύω ότι στην τρίτη θα τον πιάσει. Στην συγκεκριμένη ταινία υποκρίνεται τον απογοητευμένο, προβληματικό από την πρώτη του προβληματική ερωτική επαφή, μεσήλικα(εντάξει 45ρη…) αφήνοντάς μας άπλετο χρόνο και χώρο να απολαύσουμε τον μικρούλη Γερμανό David Kross. Αν και μόλις 18 ετών όταν γυρίστηκε η ταινία ερμηνεύει απίστευτα θαρραλέα τις ερωτικές σκηνές ενώ συγκινεί με την εσωτερική του πάλη κατά τη διάρκεια της δίκης. Υπέροχος κι ερωτεύσιμος! Σκηνοθέτης αυτής της επιτυχίας, είναι ο κύριος Stephen Daldry, ο οποίος και για τις τρεις πρώτες ταινίες του Billy Elliot (2000), The Hours (2002), The Reader (2008) έχει καταφέρει να προταθεί για Oscar και φυσικά είναι ο μόνος που το έχει επιτύχει αυτό ποτέ παγκοσμίως. Άξιος!

   Στην ταινία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στον αναλφαβητισμό της Χάνα, καθώς και στο διδακτικό υλικό του μαθητή Μάικλ που απαγγέλει από κλασσική λογοτεχνία ως λατινικά και Όμηρο. Με αφορμή την Τετάρτη 08/09/2010, που ήταν η παγκόσμια ημέρα εξάλειψης του αναλφαβητισμού θα ήταν ενδιαφέρον να αναφέρουμε τις πραγματικές συνθήκες μόρφωσης που επικρατούσαν τότε αλλά και τώρα και πως αυτές πρέπει να αντιμετωπίζονται.

   Στην εποχή της φεουδαρχικής κοινωνίας η ικανότητα γραφής και ανάγνωσης αποτελούσε αξία που χαρακτήριζε αποκλειστικά την αριστοκρατία και σε μικρότερο βαθμό τον κλήρο. Ο αναλφαβητισμός άρχισε να εμφανίζεται ως πρόβλημα με την επινόηση της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα. Η πρώτη σημαντική μείωση του αναλφαβητισμού συνοδεύτηκε με την μετάφραση της Βίβλου στις διάφορες γλώσσες για τη διάδοση του Χριστιανισμού. Στη συνέχεια, τα διάφορα επαναστατικά πολιτικά κινήματα, όπως η γαλλική επανάσταση, και ο εκβιομηχανισμός συνέβαλαν στην περαιτέρω μείωση του αναλφαβητισμού από τα τέλη του 18ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Όμως, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα εμπόδιζαν τη συνέχιση της πτωτικής πορείας του αναλφαβητισμού . Αυτό θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι και το κύριο θέμα της ταινίας. Έτσι, η κλιμάκωση της προσπάθειας για την μείωση του αναλφαβητισμού άρχισε να θεμελιώνεται μετά το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου 1920-1960 θεωρείται στάσιμο για την εκπαίδευση. Τα σχολεία προωθούσαν την έρευνα εις βάρος της διδασκαλίας κι αυτό ήταν το εκπαιδευτικό σχέδιο εκείνη την εποχή. Μεταπολεμικά συνεχίστηκε το ίδιο μοτίβο, θεωρώντας ότι οι βιβλιοθήκες πρέπει να είναι το κέντρο των κολλεγίων, έτσι οι σπουδαστές πρέπει να μαθαίνουν κάνοντας ανεξάρτητες μελέτες στις βιβλιοθήκες δίνοντας στους καθηγητές ρόλους «βιβλιοθηκάριων- δασκάλων». Αυτή είναι και η εξήγηση για τα τόσα βιβλία που είχε στην ευχέρειά του για μελέτη ο νεαρός Μάικλ.Υπήρξε μια χρυσή εποχή, για να εμπλουτιστούν οι σχολικές βιβλιοθήκες με συλλογές και για την δημιουργία βιβλιοθηκών σε φτωχές περιοχές που δεν τις είχαν ποτέ πριν. Οι δημόσιες βιβλιοθήκες απέκτησαν διάφορα προγράμματα , εκπαιδευτικά σεμινάρια κι άλλες νέες υπηρεσίες για να αγγίξουν τους ανθρώπους που ως τότε απείχαν παντελώς από κάθε είδους μόρφωση. Παρόλ’ αυτά όμως, χρειάστηκαν δεκαετίες για να επανέλθει η Ευρώπη σε λειτουργικά επίπεδα μορφωτικού επιπέδου.

   Τα πρώτα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε ο ΟΗΕ το 1957 έδειξαν ότι περίπου το 44% το παγκόσμιου πληθυσμού διερχόταν από αναλφαβητισμό. Το 1978 το ποσοστό έπεσε στο 32,5%, το 1990 στο 27%, ενώ το 1998 στο 16%. Όμως, η μελέτη του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκε το 1998 τόνισε την εκτίμηση ότι το ποσοστό του αναλφαβητισμού θα αυξανόταν κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 21ου αιώνα διότι μόλις το 1/4 των παιδιών στον πλανήτη πήγαιναν σχολείο σε κανονικούς ρυθμούς στα τέλη του 20ου αιώνα. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της UNESCO, 799 εκατ. άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών σε παγκόσμιο επίπεδο χαρακτηρίζονται ως αναλφάβητοι σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ. Ειδικά, το γυναικείο φύλο εμφανίζει μεγαλύτερη τάση προς των αναλφαβητισμό, καθώς αποτελεί τα 2/3 του συνόλου, οπότε ίσως να μην είναι παντελώς τυχαία η επιλογή της ηρωίδας από τον συγγραφέα.

   Στις μέρες μας το να γνωρίζεις γραφή και ανάγνωση αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα για όλους και οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θα πρέπει να αναγνωρίζουν ως υποχρέωσή τους την εξασφάλιση της πρόσβασης όλων σε αυτήν την ευκαιρία. Η απώλεια αυτού του θεμελιώδους δικαιώματος μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό ακριβώς ήταν ο φόβος της Χάνα στην ταινία αν επιλέξουμε να ερμηνεύσουμε τα αισθήματά της υπό άλλη οπτική γωνία. Φόβος και οδύνη αντί ντροπής. Η συμμετοχή στην κοινωνία της γνώσης και ο κοινωνικός αποκλεισμός βασίζονται κυρίως στην ικανότητα ανάγνωσης και γραφής και ο αναλφαβητισμός περιορίζει την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, τις δυνατότητες εξεύρεσης απασχόλησης και την ικανότητα προσαρμογής στην κοινωνία και στη μεταβαλλόμενη οικονομία. Σε πνεύμα σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και για την καταπολέμηση της κοινωνικής περιθωριοποίησης πρέπει να καταπολεμηθεί και η μορφή του "επιστρέφοντος" αναλφαβητισμού που πλήττει κυρίως τους ηλικιωμένους, οι οποίοι δεν είναι πλέον αυτοεξυπηρετούμενοι και αναγκάζονται να εγκαταλείψουν οριστικά τον οικογενειακό και κοινωνικοπολιτιστικό χώρο τους. Επιπλέον, ο αναλφαβητισμός και τα πενιχρά βασικά προσόντα πολλών εργαζομένων, έχουν ως επίπτωση την αύξηση των κινδύνων εργατικών ατυχημάτων αφενός, αφετέρου δε καθιστούν πιο δύσκολη τη δυνατότητα αναβάθμισης (ή αναπροσανατολισμού) των εργαζομένων. Μία από τις κυριότερες πηγές οδύνης για τους φτωχά μορφωμένους είναι το γεγονός ότι δε γίνονται πλήρως αποδεκτοί ως πολίτες και ότι θεωρούνται άχρηστοι και άνευ σημασίας. Κατά συνέπεια, η μεγάλη αυτή φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός πρέπει να θεωρούνται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εδώ έγκειται η πραγματική πρόκληση της καταπολέμησης του αναλφαβητισμού. Το να μη μπορεί κανείς να χειριστεί τη γλώσσα αποτελεί μια βαθιά αιτία οδύνης. Εκείνοι που υποφέρουν δηλώνουν ότι «η γνώση της ανάγνωσης και της γραφής είναι απελευθέρωση από την ντροπή», φόβος, οδύνη και τελικά ντροπή λοιπόν είναι το φάσμα συναισθημάτων ενός αναλφάβητου που καταφέρνει να μας μεταφέρει άριστα η ταινία κάνοντας άξιο τον σκηνοθέτη για το όσκαρ του.

   Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού είναι αναγκαία για την υλοποίηση και την ενίσχυση της ατομικής ελευθερίας και επιτρέπει την ίση πρόσβαση σε όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα κι επιπλέον η καταπολέμηση αυτή δεν εναπόκειται μόνον στους δασκάλους και τους καθηγητές, αλλά και σε μια δέσμευση ολόκληρης της κοινωνίας στο σύνολό της. Όλα τα κράτη πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη αυτή και ιδιαιτέρως τα αναπτυγμένα να μεριμνήσουν για την αποστολή εκπαιδευτικού υλικού και προσωπικού σε τριτοκοσμικές χώρες. Τα άτομα, τα οποία, είναι ανίκανα να καταλάβουν και να χρησιμοποιήσουν τα έντυπα και τα αναγκαία κείμενα προκειμένου να λειτουργήσουν στην κοινωνία και να επιτύχουν τους στόχους τους, να βελτιώσουν τις γνώσεις τους και να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, είναι της τάξης του 10 έως 20% του πληθυσμού της ΕΕ και φθάνουν στο 30% του πληθυσμού των υποψηφίων για ένταξη χωρών. Αυτή η ανησυχητική κατάσταση γίνεται ακόμη πιο έντονη εάν ληφθεί υπόψη και το μεταναστευτικό ρεύμα από τρίτες χώρες. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η στράτευση για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν υπήρξε μέχρι σήμερα συνεχής και συνεκτική και τα άτομα με περιορισμένες ικανότητες δεν λαμβάνονται αρκετά υπόψη κατά τη σύλληψη των κοινοτικών προγραμμάτων. Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν αποτελεί μόνον μια πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς και τους διδάσκοντες, αποτελεί μια πρόκληση που απευθύνεται σε όλους τους πολίτες. Η κοινωνία μας, αποδεικνυόμενη ανίκανη να επιτρέπει σε όλους τους πολίτες να πετυχαίνουν στο σχολείο, να μαθαίνουν ένα επάγγελμα και να μετέχουν ενεργητικά στην κατάρτιση για τις νέες τεχνολογίες, στερεί τον εαυτό της από ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό. Εάν η αδυναμία πρόσβασης στη βασική εκπαίδευση και ο αναλφαβητισμός αποτελούν απαράδεκτες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τούτο συμβαίνει όχι μόνο επειδή στερούν τμήμα του πληθυσμού από το εργαλείο της γραφής και της ανάγνωσης που είναι αναγκαίο σε μια εξελισσόμενη κοινωνία, αλλά και γιατί καταδικάζουν στη σιωπή, στη μη επικοινωνία, στην αναγκαστική αχρηστία και, άρα, στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην έκπτωση από την ιδιότητα του πολίτη.

   Για να μεταφερθούμε όμως στο κλίμα που επικρατούσε στην Γερμανία προς τα τέλη του πολέμου θα διαβάσουμε για την μαρτυρία του κύριου Eugeniusz Tytyk's , όπως την περιγράφει η κόρη του Zuzanna στην σελίδα της στο myspace. 

Κουκέτες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Auschwitz.

   «Είδα αυτή την ταινία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο επειδή ο σκηνοθέτης και οι συντελεστές της έκαναν πολύ καλή δουλειά. Ήταν ιδιαίτερα σημαντική για μένα επειδή είμαι κόρη ενός επιζήσαντα του ναζιστικού τρόμου κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, εκείνο το τραγικό έγκλημα από το γερμανικό έθνος που συνεχίστηκε για λίγο και μετά από το τέλος του πολέμου. Ο πατέρας μου, Eugeniusz Tytyk, πέρασε πέντε χρόνια σε ναζιστικά στρατόπεδα και στις φυλακές ως πολικός κρατούμενος. Επέζησε ως εκ θαύματος, αν και υπήρξε στο Auschwitz κατά τη διάρκεια του έτους της σκληρότερης εξολόθρευσης, το 1944. Είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς πως αισθανόταν εκεί, παρακολουθώντας τόσες πολλές χιλιάδες ανθρώπων να δολοφονούνται καθημερινά και να καίγονται έπειτα στους φούρνους κρεματορίων ή στις τάφρους. Έπρεπε να ζει με τέτοιες μνήμες κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ζωής του. Στο δημοτικό σχολείο πήγαμε εκδρομή στο στρατόπεδο θανάτου Auschwitz/Birkenau. Μείναμε στο Bielsko που είναι περίπου 10 χλμ από εκείνο το κακόφημο μέρος. Κατά τη διάρκεια του σχολικού ταξιδιού μου, όπως ο Michael στην ταινία, περπατούσα στους διαδρόμους του Auschwitz, στους οποίους διαπράχτηκαν τα σκληρά ναζιστικά εγκλήματα και τρόμαξα όταν αντίκρισα το μέρος που ο πατέρας μου και τόσοι πολλοί άλλοι άνθρωποι υπέφεραν στα χέρια των Ναζί, όπως η Hanna Schmitz, η αντι-ηρωΐδα της ταινίας. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ μετά από αυτό το ταξίδι. Θυμάστε από την ταινία την τρομαχτική ιστορία για τους 300 φυλακισμένους που κάηκαν ζωντανοί σε μια εκκλησία; Αυτοί οι 300 συμμετείχαν στην αποκαλούμενη «πορεία θανάτου» από το Auschwitz. Ο πατέρας μου συμμετείχε επίσης - ως θύμα, φυσικά - σε μια από αυτές τις πορείες θανάτου, αν κι αυτός δεν ξεκίνησε από το Auschwitz όπως περιγράφεται στο " Το Reader". Το Δεκέμβριο του 1944 μεταφέρθηκε σε ένα άλλο στρατόπεδο - το στρατόπεδο Buchenwald - και από εκεί αυτός και χιλιάδες άλλοι φυλακισμένοι αναγκάστηκαν να πορευτούν μίλια στον παγετό ως το στρατόπεδο Leitmeritz στην Τσεχία.» 

   Η κόρη του Ευγένιου Τίτικ μένει πλέον στο Βανκούβερ του Καναδά. Πέρασε μάλιστα 30 μήνες στην Ελλάδα για επαγγελματικούς λόγους. Έχει εκδόσει το βιβλίο του πατέρα της με τίτλο "Living Shadows - My Five Years As A Political Prisoner In Nazi Camps And Prisons”.